Talentra

7/11/2020 5:38:53 AM

Gentile Bellini: Fatih Sultan Mehmed Portresi

Venedikli ressam Gentile Bellini'nin resmettiği, bilinen üç Fatih Sultan Mehmed portresi bulunmaktadır. Bildiğiniz gibi bunlardan ‘Fatih ve Genç bir Mevki Sahibinin Portresi’, geçen ay Londra'da yapılan açık artırmada İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından satın alındı.

Bunun üzerine ben de Bellini’nin yaptığı ilk ve belki de en çok bilinen Fatih Sultan Mehmed portresi hakkında araştırma yapmak istedim ve aslında bu resmin çok ilginç bir hikayesi olduğunu öğrendim.

Fatih Sultan Mehmed’in çok küçük yaştan beri sanata olan merakını yaptığı portre eskizlerinden, antika madalya ve eski para koleksiyonundan biliyoruz. İlerleyen yaşlarında da İtalyan ressamları takip etmiş, özellikle Rönesans resimlerine ilgi duymuştur. Bunlar düşünüldüğünde İtalyan bir ressam tarafından kendi portresinin yapılmasını istemesi çok da şaşırtıcı olmayacaktır.

1453 yılında Fatih Sultan Mehmed, Konstantinopolis’i (İstanbul) fethetmesi ile Venedik Cumhuriyeti büyük bir sıkıntıya girmiştir. Venedik’in refahı ve kültürel canlılığı Asya ve Afrika'ya açılan bir kapı olarak stratejik konumda bulunan ve yüzyıllar boyunca Bizans'ın hakimiyetindeki Konstantinopolis’ten geçerek gelen ticarete bağlıydı.

İthal baharatlar, halılar, ham ipek, pamuk, resimli el yazmaları ve kakma metal işleri, Venedik kültürü üzerinde önemli etkiler bırakmıştır. Mağribi ve İslami tarzların etkisi hala Venedik’in çok kültürlü mimarisinde görülebilmektedir. Farklı fikirlerin, kültürün ve ticaretin yoğun şekilde dolaşımı, hiç şüphesiz Venedik'i o dönemde Avrupa'nın en büyük, en zengin ve en güçlü şehir devletlerinden birine dönüştürmüştür.

Konstantinopolis’in el değiştirmesi ve ticaret yollarının daralmasına rağmen Venedik Cumhuriyeti, uzun yıllar Osmanlı İmparatorluğu ile çatışmaya devam etmiştir. Fakat 1479 yılında şehrin refahını sağlamak ve ticari dolaşımını hareketlendirmek için Venedik Senatosu, Fatih Sultan Mehmed’in barış teklifini kabul etmiştir. Barış anlaşması kapsamında, Fatih Sultan Mehmed kendi portresinin yapılması için Venedikli bir ressam, heykeltraş ve de bir bronz kalıp ustası gönderilmesini talep etmiş, böylelikle Gentile Bellini bu görev için seçilmiştir

Bu olaydan dolayı, Fatih Sultan Mehmed’in bu portresinden, ‘savaşı bitiren’ portre olarak da bahsedilir.

Bellini 1479 yılında Konstantinopolis’e gelmiş, yaklaşık bir buçuk sene içerisinde Fatih Sultan Mehmed’in portresinin ve bir tane de portresinin bulunduğu bir madalyon yapmıştır.

Portrenin detaylarına geçecek olursak; bu portre Bellini'nin Antonello da Messina'nın geliştirdiği stil ile resmettiği ilk portredir. Oturan kişinin yüzü yandan çizilirken, vücudunun pozisyonunu ne tam olarak yandan, ne de tam olarak önden görülür; profilden 4/3 oranında döndürülmüş şekilde çizilmiştir.

Bellini, zamanın Rönesans portrelerindeki uygulamalara paralel olarak resmettiği bu portrede, Fatih Sultan Mehmed’i kemerli bir çerçeve içerisinde, kırmızı kaftanı ve kürk pelerini ve horasani olarak adlandırılan kavuğuyla (kırmızı bir başlık üzerine burma tülbent sarılarak oluşturulur) resmetmiştir. Ön taraftan aşağıya mücevherle kaplı bir Osmanlı nakışı sarkmaktadır. Resmin ne zaman tamamlandığına dair sorunların cevabı da, portrenin sağ alt köşesinde yer almaktadır: 25 Kasım 1480.

Portrenin sağ ve sol üst köşelerinde ise üç tane taç bulunuyor. Taçlar Fatih Sultan Mehmed’in fethettiği kentlerle, Osmanlı İmparatorluğuna kattığı ve hükümdarlığı altına aldığı üç krallığı temsil ediyor: Konstantinopolis - Bizans İmparatorluğu, Iconium (Konya) - Rum Krallığı ve Trebizond (Trabzon) - Trabzon Rum Pontus Krallığı.

Bu taçları yine Bellini’ye ait Fatih Sultan Mehmed’in portresinin olduğu madalyonda görmek mümkün.